Diyabet Nedir ve Türleri Nelerdir?

Diyabet, kandaki glikoz (şeker) seviyesinin normalin üzerinde seyretmesiyle tanımlanan kronik bir metabolik hastalıktır. Vücudun insülin hormonu üretememesi veya bu hormonu etkili kullanamaması nedeniyle oluşur. Dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen bu hastalık, erken teşhis ve yönetimle kontrol altına alınabilir.

Diyabetin Tanımı ve Önemi

Diyabet, yaygın adıyla şeker hastalığı, pankreasın ürettiği insülin hormonunun yetersizliği veya etkisizliği sonucu kan şekerinin yükselmesine yol açar. Bu durum, hücrelerin enerji kaynağı olan glikozu kullanmasını engeller. Uzun vadede kalp, böbrek, göz ve sinir hasarlarına neden olabilir. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, 2023 itibarıyla 422 milyon yetişkin diyabet hastası vardır ve bu sayı artmaktadır.

Diyabet Türleri Nelerdir?

Diyabet türleri, oluş nedenlerine göre sınıflandırılır. En yaygın olanları Tip 1, Tip 2 ve gestasyonel diyabettir. Nadir türler de mevcuttur. Her türün özellikleri ve risk grupları farklıdır.

Tip 1 Diyabet: Otoimmün bir hastalık olup, pankreasın insülin üreten hücreleri yok olur. Genellikle çocukluk veya gençlikte başlar. Örnek: Ailede Tip 1 öyküsü olan bireylerde görülür.
Tip 2 Diyabet: Vücudun insüline direnç geliştirmesiyle oluşur. Yetişkinlerde yaygındır ve obeziteyle ilişkilidir. Örnek: Fazla kilolu, hareketsiz bireylerde sık rastlanır.
Gestasyonel Diyabet: Gebelikte ortaya çıkar ve doğum sonrası düzelebilir. Örnek: 25 yaş üstü hamilelerde risk yüksektir.
Diğer Türler: Monogenik diyabet (genetik) veya sekonder diyabet (pankreatit gibi hastalıklardan kaynaklı).

Diyabet Belirtileri ve Teşhis

Diyabet belirtileri genellikle yavaş gelişir. Sık idrara çıkma, aşırı susama ve yorgunluk gibi işaretler yaygındır. Teşhis, açlık kan şekeri testi, OGTT (oral glikoz tolerans testi) veya HbA1c ile konulur. Erken teşhis, komplikasyonları önler.

Yaygın Belirtiler: Aşırı susama, sık idrara çıkma, bulanık görme, yavaş iyileşen yaralar.
Tip 1'e Özgü: Ani kilo kaybı ve ketoasidoz.
Tip 2'de: Karıncalanma ve cilt enfeksiyonları.

Diyabetin Nedenleri ve Risk Faktörleri

Diyabetin nedenleri genetik, çevresel ve yaşam tarzı faktörleridir. Tip 1 otoimmün reaksiyonla, Tip 2 ise insülin direnciyle ilişkilidir. Risk faktörleri arasında obezite, sedanter yaşam ve aile öyküsü yer alır.

Risk Faktörleri: Obezite, yüksek tansiyon, 45 yaş üstü olmak, ailede diyabet öyküsü.
Örnekler: Fast food ağırlıklı beslenme Tip 2 riskini artırır; Finlandiya'da Tip 1 insidansı yüksektir.

Diyabet Yönetimi ve Önleme

Diyabet, sağlıklı beslenme, egzersiz ve düzenli takip ile yönetilir. Tip 1 için insülin tedavisi şarttır; Tip 2 yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilir. Önleme için kilo kontrolü ve dengeli beslenme önerilir. Örnek: Akdeniz diyeti diyabet riskini %50 azaltabilir.

Sonuç

Diyabet, doğru bilgi ve yönetimle kontrol edilebilen bir hastalıktır. Erken farkındalık ve sağlıklı alışkanlıklar komplikasyonları önler. Düzenli sağlık kontrolleri herkes için önemlidir.